|
|||
|
2.2.3 Menntun og şekking Í nútímasamfélögum er vöxtur mestur í þjónustugreinum, sem er í takt við þéttbýlismyndun. Til að vöxtur megi eiga sér stað á landsbyggðinni í þjónustu sem nýtir fjar- og gagnavinnslu, er það forsenda að sterk þjónustusvæði og byggðakjarnar nái að myndast. Hindrunin kemur ekki síst fram í skorti reynslu og menntunar, en uppbygging á samfélaginu sjálfu er afar mikilvæg í þessu sambandi. Eins og allir vita hefur vöxtur innan upplýsingatækni verið mestur á undanförnum árum á höfuðborgarsvæðinu, enda er þar að finna helstu vaxtarbrodda upplýsingasamfélagsins. Á höfuðborgarsvæðinu búa 50% fleiri á aldrinum 22-25 ára en á landsbyggðinni. Á höfuðborgarsvæðinu er um 34% íbúa á aldrinum 22-25 ára á meðan 22% íbúa landsbyggðarinnar eru á umræddum aldri. Þessar upplýsingar styðja það sem kemur fram í riti Stefáns Ólafssonar, Búseta á Íslandi, þar sem því er haldið fram að einhverjir mestu ókostir við búsetu á landsbyggðinni séu nýsköpunarvandi og hættan á þekkingarþurrð. Í tengslum við þetta má nefna að Íslendingar verja tiltölulega litlu fé til háskólastigsins ef miðað er við OECD-ríkin. Hlutfallslega mun fleiri sérfræðingar voru starfandi á höfuðborgarsvæðinu árið 1998, en á landsbyggðinni, eða um 17% á móti um 6%. Segja má að þessar upplýsingar sýni að meiri forsendur eru fyrir nýsköpun á höfuðborgarsvæðinu heldur en á landsbyggðinni, því þar er almennt til staðar meiri þekking og færni þeirra sem henni eiga að hrinda í framkvæmd. Á hinn bóginn má ekki gleyma að staða svæða á "landsbyggðinni" er mismunandi og er staða t.a.m. Akureyrar, hvað þetta varðar, ólík mörgum öðrum svæðum. Samkvæmt Peter Maskell einkennist hlutverk fyrirtækja og stofnana, sem starfa að atvinnuþróun í auknum mæli, af stuðningi við þekkingar- og nýsköpun. Þetta er m.a. gert með því að skapa og viðhalda aðstæðum sem auka samvinnu milli fyrirtækja og flutning upplýsinga ásamt þekkingar af ýmsu tagi til eflingar mannauðsins. Hann segir að það þurfi að undirbúa íbúa svæða fyrir hagkerfi framtíðar sem byggir á þekkingu. Það er öruggt að meðvitaðar aðgerðir til þekkingarmyndunar eru mun algengari nú en áður og að þetta nýnæmi hefur áhrif og mótar hagkerfin meira en nokkru sinni fyrr. Hagkerfi sem grundvallast af þekkingu eru í þróun um allan heim, hagkerfi þar sem samkeppnisforskot birtast ekki aðeins í formi samkeppnishæfs verðs, heldur einnig í formi kraftmikilla og byltingarkenndra framfara og þróunar sem byggir á þekkingu og þekkingarsköpun. Mynstur nýsköpunar einkennast gjarnan af aðstæðum viðkomandi samfélags, þar sem á sér stað samspil mannauðs og ýmissa þátta hagkerfisins. Aukinn hluti þekkingar í fiskveiðum og fiskvinnslu er ein af meginorsökum þeirrar fækkunar sem orðið hefur í störfum í landvinnslu á síðar árum. Í staðinn skapast störf í þekkingariðnaði og fleiri afleiddum störfum, sem ekki lenda í gömlu fiskvinnsluplássunum heldur á höfuðborgarsvæðinu og í einhverjum mæli á Akureyri. Þekkingariðnaðurinn er sem sé að mestu á Reykjavíkursvæðinu og frumframleiðslan er eftir á landsbyggðinni. Ástæðan er að hluta til sú að flestar rannsóknarstofnanir eru starfandi á Reykjavíkursvæðinu . Í skýrslunni "Byggðir á Íslandi" er fjarvinnsla nefnd sem dæmi um sóknarfæri til eflingar atvinnu og búsetu á landsbyggðinni. Þar segir að brýnt sé að opinberir aðilar styðji aðgerðir á þessu sviði. Það verði best gert með því að efla grunn þekkingar á landsbyggðinni, sjá til þess að stoðkerfi sem fjarvinnsla kallar eftir, séu sem fullkomnust og með því að beina verkefnum sem unnin eru fyrir ríkið með markvissum hætti í þennan farveg. Í þingsályktuninni um stefnu í byggðamálum 1999-2001 er kveðið á um fjölgun opinberra starfa á landsbyggðinni. Nokkuð auðvelt ætti að vera að framfylgja þessu ákvæði í ljósi þeirra möguleika sem skapast hafa í fjar- og gagnavinnslu. Í umræddri skýrslu er einnig talað um nauðsyn þess að stofnsetja á vissum stöðum sérstök þróunarsetur í þágu þekkingarmyndunar á landsbyggðinni. Setur af þessu tagi yrðu vettvangur fyrir uppbyggingu rannsóknarstarfs og aðstoð við frumkvöðla á landsbyggðinni. Eðlilegt má telja að uppbygging í þekkingariðnaði á landsbyggðinni tengist einhverju sem fyrir er á viðkomandi svæði. Þekking er undirstöðuatriði í þekkingarsamfélagi, og hefur aukist mikið að litið sé til þekkingarstjórnunar í fyrirtækjum, sem er merki um að þau sjá þekkingu sem afar mikilvægan varning. Jafnframt hlýtur að vera undirstöðuatriði í þekkingarsamfélögum að þekkingunni sé deilt milli fólks sem staðsett er á mismunandi stöðum. Umfjöllun í bókum stjórnunarfræðitímaritum og víðar um þekkingarstjórnun, þ.á.m. óskáningarhæfa þekkingu" (tacit knowledge), undirstrikar að bæði flutningur og stjórnun þekkingar er afar mikilvæg og jafnframt flókin. |
|||
|
|
